Zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy to priorytet. Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE i Dyrektywy ATEX 2014/34/UE oraz 1999/92/WE stanowią fundament bezpieczeństwa maszyn i urządzeń. Dotyczą one środowisk potencjalnie wybuchowych. Zrozumienie tych przepisów jest kluczowe dla producentów i pracodawców.
Czym jest Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE?
Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE reguluje bezpieczeństwo maszyn. Dotyczy maszyn wprowadzanych na rynek Unii Europejskiej. Zapewnia wysoki poziom ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Dyrektywa została wprowadzona do polskiego prawa. Stało się to Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Rozporządzenie datowane jest na 21 października 2008 roku.
Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE została zmieniona. Zmiany wprowadziło Rozporządzenie 596/2009/WE. Zmieniła ją także Dyrektywa 2009/127/WE. Nowe rozporządzenie 2023/1230/UE zastąpi obecną dyrektywę. Wejdzie w życie 20 stycznia 2027 roku. Rozporządzenie 2023/1230/UE uwzględnia nowe zagrożenia. Dotyczą one sztucznej inteligencji i cyberbezpieczeństwa.
Zapoznaj się z treścią rozporządzenia 2023/1230/UE. Przygotuj się na nadchodzące zmiany.
Rola Norm Zharmonizowanych w Dyrektywie Maszynowej
Norma zharmonizowana to norma europejska. Przyjmują ją europejskie organizacje normalizacyjne. Polskie normy zharmonizowane publikuje Polski Komitet Normalizacyjny. Obwieszczenia pojawiają się regularnie. Normy zharmonizowane wspierają producentów. Pomagają spełnić wymagania dyrektywy maszynowej.
Stosowanie norm zharmonizowanych daje domniemanie zgodności. Oznacza to, że maszyna spełnia wymagania dyrektywy. Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE ma 848 norm zharmonizowanych. Ułatwiają one proces oceny zgodności. Poprawiają stan bezpieczeństwa projektowanej maszyny.
Normy zharmonizowane dzielą się na typy:
- Normy typu A – podstawowe normy bezpieczeństwa. Dotyczą podstawowych koncepcji i zasad projektowania.
- Normy typu B – normy bezpieczeństwa grupowe. Dotyczą konkretnych aspektów bezpieczeństwa. Mogą dotyczyć osłon (typ B1) lub urządzeń sterujących (typ B2).
- Normy typu C – normy bezpieczeństwa maszynowe. Dotyczą szczegółowych wymagań dla konkretnego typu maszyny.
Przykłady norm zharmonizowanych to PN-EN ISO 12100:2012, PN-EN 349+A1:2010, PN-EN 953+A1:2009, PN-EN 415-5+A1:2010. Nowy wykaz norm został opublikowany 2 sierpnia 2023 r. Pojawił się w Dzienniku Urzędowym UE. Wykaz opublikowano w formie decyzji wykonawczej (UE) 2023/1586. Komisja uchyliła poprzednią decyzję 2019/436. W najnowszym wykazie znajduje się pełna lista norm.
| Status normy w wykazie (2023) | Liczba |
|---|---|
| Nowe normy | 20 |
| Zmienione normy | 10 |
| Wycofane normy | 63 |
Okres przejściowy dla niektórych norm trwa do 2 lutego 2025 r.
Dyrektywy ATEX: Bezpieczeństwo w Strefach Zagrożonych Wybuchem
Skrót ATEX pochodzi od francuskiego pojęcia ATmosphère EXplosibles. Oznacza atmosfery wybuchowe. Dyrektywa ATEX jest kluczowym elementem regulacji w Unii Europejskiej. Dyrektywa ma na celu ochronę pracowników i środowiska. Chroni przed skutkami eksplozji substancji palnych. Została włączona w ramy nowych europejskich norm prawnych.
Dyrektywa ATEX obejmuje dwa główne obszary. Są to dwie główne dyrektywy. Dyrektywa 2014/34/UE dotyczy urządzeń i systemów ochronnych. Jest skierowana do producentów. Harmonizuje ustawodawstwa państw członkowskich. Dyrektywa 1999/92/WE dotyczy ochrony pracowników. Skupia się na pracodawcach. Określa minimalne wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Dyrektywa 2014/34/UE została uchwalona 26 lutego 2014 r. Obowiązuje od 20 kwietnia 2016 roku. Od tego dnia w obrocie mogą znajdować się wyłącznie produkty zgodne z nową dyrektywą. Dyrektywa 94/9/WE została uchylona w tym samym dniu. Świadectwa wydane na podstawie starej dyrektywy ATEX 94/9/WE zachowują ważność. Przepisy dyrektywy mają zastosowanie od 20 kwietnia 2016 r.
Dyrektywa ATEX 114 (2014/34/UE) obowiązuje od 20 kwietnia 2016 r. Wprowadzono ją do prawodawstwa polskiego. Stało się to Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 9 czerwca 2016 r. Rozporządzenie krajowe wdrażające dyrektywę 2014/34/UE jest dostępne w bazie aktów prawnych Sejmu (Dz.U. z 2016 r. poz. 817). Ustawa o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz.U. z 2022 r. poz. 1854) także znajduje się w bazie aktów prawnych.
Dyrektywa ATEX 153 (1999/92/WE) została wprowadzona do polskiego prawa. Wprowadziło ją Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r.
Klasyfikacja Stref Zagrożonych Wybuchem (Strefy Ex)
Klasyfikacja stref Ex jest kluczowa. Określa miejsca, gdzie może wystąpić atmosfera wybuchowa. Strefy dzieli się w zależności od częstości i czasu występowania zagrożenia. Dotyczy to gazów, par, mgieł lub pyłów palnych.
Wyróżniamy strefy dla gazów:
- Strefa 0: Atmosfera wybuchowa obecna cały czas. Lub występuje przez długie okresy.
- Strefa 1: Ryzyko występowania atmosfery wybuchowej w normalnych warunkach pracy.
- Strefa 2: Atmosfera wybuchowa pojawia się rzadko. Występuje na krótko.
Wyróżniamy strefy dla pyłów:
- Strefa 20: Pył palny występuje stale. Lub przez długie okresy.
- Strefa 21: Pył może tworzyć atmosferę wybuchową w normalnych warunkach.
- Strefa 22: Pył palny występuje rzadko. Występuje krótko.
Urządzenia ATEX są kategoryzowane. Kategorie odpowiadają poszczególnym strefom. Kategoria M1 może być używana w Strefie 0 i Strefie 1. Kategoria 1G jest odpowiednia dla Strefy 20 i Strefy 21. Kategoria 1D dotyczy Strefy 20 i Strefy 21. Kategoria M2 może być używana w Strefie 1.
Wymagania Dyrektywy ATEX 2014/34/UE dla Producentów
Producenci wyrobów Ex muszą zapewnić bezpieczeństwo. Muszą zapewnić, że ich wyroby nie spowodują eksplozji. Dotyczy to normalnej eksploatacji i przewidywalnych zakłóceń. Producent musi przeprowadzić ocenę bezpieczeństwa i zgodności. Należy sporządzić dokumentację techniczną produktów. Dokumentacja dotycząca bezpieczeństwa musi być przechowywana. Należy przechowywać ją przez okres 10 lat.
Dyrektywa ATEX zapewnia jedną procedurę zgodności. Procedura jest zharmonizowana. Jest zatwierdzona przez wszystkie kraje UE. Certyfikacja urządzeń wg ATEX 2014/34/UE potwierdza zgodność. Różne moduły oceny zgodności są stosowane. Zależą one od kategorii urządzenia i strefy. W przypadku mniejszych kategorii możliwe jest zastosowanie modułu A. Jest to wewnętrzna kontrola produkcji. Certyfikacja dobrowolna ATEX dotyczy wyrobów kategorii 3. Dotyczy też wyrobów nieelektrycznych kategorii 2. Jednostki notyfikowane, jak KSC, mogą wydawać certyfikaty. Wydają je w oparciu o wymagania dyrektywy ATEX.
Obecnie opublikowano 108 norm zharmonizowanych. Dotyczą one Dyrektywy ATEX 2014/34/UE. Normy EN 60079 i ISO EN 80079 są często stosowane. Producenci muszą dostosować sprzęt. Sprzęt musi spełniać rygorystyczne normy bezpieczeństwa. Oznaczenia Ex są częścią systemu. System określają Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna (IEC) i dyrektywa ATEX.
Przykłady urządzeń ATEX to pompy membranowe, węże antystatyczne, elektrozawory, zawory elektromagnetyczne, wiertarki pistoletowe ATEX.
Wymagania Dyrektywy ATEX 1999/92/WE dla Pracodawców
Dyrektywa 1999/92/WE skupia się na pracodawcach. Określa minimalne wymagania bezpieczeństwa. Dotyczy pracowników narażonych na atmosfery wybuchowe. Wymogi dla pracodawców są precyzyjne. Obejmują przeprowadzenie oceny ryzyka wybuchu. Należy wdrożyć odpowiednie środki techniczne i organizacyjne. Środki mają na celu zapobieganie wybuchom. Ważnym elementem jest opracowanie Dokumentu Zabezpieczenia Przed Wybuchem (DZPW). Dokument ten analizuje zagrożenia i określa środki ochrony. Wymogi dla pracodawców obejmują tworzenie dokumentu DZPW. Regularne przeglądy i aktualizacja DZPW są zalecane. Szkolenia dla pracowników są obowiązkowe. Szkolenia dotyczą bezpieczeństwa w strefach Ex. Pracodawca musi dokumentować wyniki oceny ryzyka.
Firma specjalizująca się w bezpieczeństwie wybuchowym może pomóc. Firma ATEX (część GRUPY WOLFF) wykonuje audyty i ekspertyzy. Opracowuje Dokumenty Zabezpieczenia Przed Wybuchem. Podstawowy zakres działań obejmuje Audyt Bezpieczeństwa Wybuchowego, Ocenę Ryzyka Wybuchu oraz Dokumenty Zabezpieczenia Przed Wybuchem.
Powiązanie Dyrektywy Maszynowej i ATEX
Czasami maszyna działa w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Taka maszyna musi spełniać wymagania obu dyrektyw. Musi być zgodna z Dyrektywą Maszynową 2006/42/WE. Musi także spełniać wymogi Dyrektyw ATEX. Dyrektywa Maszynowa dotyczy bezpieczeństwa ogólnego maszyny. Dyrektywy ATEX dotyczą zabezpieczenia przed wybuchem. Wymagane jest kompleksowe podejście do bezpieczeństwa. Obejmuje ono bezpieczeństwo maszyn i zabezpieczenie przed wybuchem.
Korzyści ze Stosowania Norm i Dyrektyw
Stosowanie norm zharmonizowanych przynosi wiele korzyści. Poprawia stan bezpieczeństwa projektowanej maszyny. Ułatwia proces oceny zgodności. Zastosowanie normy zharmonizowanej oznacza domniemanie zgodności. Umożliwia legalne wprowadzenie produktów na rynek UE. Oznakowanie CE jest potwierdzeniem zgodności. Certyfikacja ATEX to potwierdzenie. Potwierdza, że urządzenie przeszło rygorystyczne testy. Spełnia najwyższe standardy bezpieczeństwa w strefach Ex.
Rola Instytucji i Dalsze Informacje
Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) odgrywa ważną rolę. Publikuje obwieszczenia dotyczące norm zharmonizowanych. Urząd Dozoru Technicznego (UDT) zajmuje się normami zharmonizowanymi. Normy dotyczące działalności UDT publikowane są na stronie internetowej PKN. W sprawie zakupu i wglądu do norm należy kontaktować się z Polskim Komitetem Normalizacyjnym.
Wykazy norm zharmonizowanych są udostępniane. Zawierają odniesienia do norm opublikowanych przez Komisję Europejską. Wykazy są udostępniane wyłącznie w celach informacyjnych. Istnieje możliwość wystąpienia błędów w wykazach. Pełne i aktualne informacje znajdują się w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Urząd Dozoru Technicznego zajmuje się normami zharmonizowanymi dla wielu dyrektyw. Dotyczy to urządzeń ciśnieniowych (2014/68/UE). Dotyczy prostych zbiorników ciśnieniowych (2014/29/UE). Obejmuje wyroby budowlane (305/2011). Dotyczy urządzeń ATEX (2014/34/UE). Obejmuje dźwigi (2014/33/UE). Dotyczy maszyn (2006/42/WE). Obejmuje kompatybilność elektromagnetyczną (2014/30/UE). Dotyczy urządzeń spalających paliwa gazowe (2016/426/UE).
FAQ: Najczęściej Zadawane Pytania
Co to jest norma zharmonizowana?
Norma zharmonizowana to norma przyjęta przez europejskie organizacje normalizacyjne. Polski Komitet Normalizacyjny publikuje obwieszczenia dotyczące norm zharmonizowanych.
Ile norm zharmonizowanych ma Dyrektywa Maszynowa?
Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE ma 848 norm zharmonizowanych.
Ile norm zharmonizowanych ma Dyrektywa ATEX?
Obecnie opublikowano 108 norm zharmonizowanych z Dyrektywą ATEX 2014/34/UE.
Od kiedy obowiązuje nowa Dyrektywa ATEX 2014/34/UE?
Nowa dyrektywa ATEX 2014/34/EU obowiązuje od 20 kwietnia 2016 roku. Przepisy dyrektywy mają zastosowanie od 20 kwietnia 2016 r.
Czym różnią się dyrektywy ATEX 2014/34/UE i 1999/92/WE?
Dyrektywa 2014/34/UE dotyczy producentów urządzeń. Dyrektywa 99/92/WE koncentruje się na pracodawcach. Dyrektywa 2014/34/UE dotyczy harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich. Dyrektywa 1999/92/WE dotyczy minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników.
Co to jest DZPW?
DZPW to Dokument Zabezpieczenia Przed Wybuchem. Pracodawcy muszą go opracować. Wymogi dla pracodawców obejmują tworzenie dokumentu DZPW.
Czy maszyny z Chin potrzebują certyfikatu ATEX/CE?
Produkty wprowadzane na rynek UE muszą spełniać wymagania dyrektyw. Dotyczy to maszyn i urządzeń importowanych z Chin. Należy sprawdzić zgodność z normami ATEX i CE.
Jak długo przechowywać dokumentację bezpieczeństwa?
Dokumentacja dotycząca bezpieczeństwa musi być przechowywana. Należy przechowywać ją przez okres 10 lat.
Zobacz także: