Administracja rządowa to kluczowy element struktury państwa. Realizuje zadania publiczne na terenie całego kraju. Poznaj jej podział, główne organy i sposób działania.
Definicja i Podział Administracji Publicznej
Administracja publiczna w Polsce ma dwa główne filary. Dzieli się na administrację rządową i samorządową. Administracja rządowa działa pod kierownictwem Rady Ministrów. Jej organy są powiązane z władzą pochodzącą z wyborów powszechnych. Organy samorządowe wybierają mieszkańcy w jednostkach terytorialnych.
Administracja rządowa to zespół organów. Pełnią funkcje administracyjne. Ich działalność regulują normy prawne. Termin „Administracja” ma korzenie w starożytnym Rzymie.
Administracja Rządowa: Podstawy i Kierowanie
Administracja rządowa w Rzeczypospolitej jest kierowana odgórnie. Na jej czele stoi Rada Ministrów. Rada Ministrów kieruje administracją rządową zgodnie z art. 146 pkt 3 Konstytucji RP. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.
Rządowe organy administracji publicznej są uzależnione od organów władzy. Te organy pochodzą z wyborów powszechnych. Administracja rządowa realizuje działalność organizatorską.
Administracja rządowa w Polsce dzieli się na dwie części. Wyróżniamy administrację rządową centralną i terenową.
Centralna Administracja Rządowa
Centralna administracja rządowa podejmuje decyzje. Decyzje te dotyczą całego terytorium państwa. Organy centralne administracji rządowej działają w sposób apolityczny. Pełnią istotną funkcję w kształtowaniu polityki kraju. Ich decyzje mają bezpośredni wpływ na życie obywateli. Są odpowiedzialne za realizację interesów publicznych.
Naczelne Organy Centralnej Administracji
Do naczelnych organów administracji rządowej zaliczamy Radę Ministrów. Należy do nich także Prezes Rady Ministrów.
Rada Ministrów
Rada Ministrów to kluczowy element polskiej administracji rządowej. Skład Rady Ministrów określa art. 147 Konstytucji RP.
Rada Ministrów to '(…) naczelny, kolegialny organ państwowy będący konstytucyjnie władzą wykonawczą o kompetencji generalnej.’ – J. Zimmermann
Rada Ministrów jest naczelnym, kolegialnym organem. Posiada kompetencję generalną.
Prezes Rady Ministrów
Prezes Rady Ministrów jest liderem Rady Ministrów. Reprezentuje ją w kraju i za granicą. Jest samodzielnym, centralnym i naczelnym organem administracji rządowej.
Prezes Rady Ministrów nie jest tylko primum inter pares, lecz jest rzeczywistym szefem i kierownikiem rządu.
Prezes Rady Ministrów jest rzeczywistym szefem rządu. Kieruje jego pracami.
Ministrowie
Ministrowie kierują określonymi działami administracji. Mogą też wypełniać zadania Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra określają ustawy.
Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy. (Konstytucja RP 1997, art. 149 ust. 1)
Ministrowie dzielą się na ministrów resortowych. Są też ministrowie – członkowie rządu.
Inne Centralne Organy i Urzędy
Struktura administracji centralnej jest złożona. Obejmuje wiele podmiotów. Każdy organ ma określone kompetencje i zadania.
Całość struktury charakteryzuje się wielością podmiotów i ich wzajemnym powiązaniem organizacyjnym. – S. Cieślak
Każdy z organów posiada ściśle określone kompetencje i zadania. – J. Sługocki
Nie ma jasnej reguły. Nie wiadomo, które funkcje należą do ministerstw. Nie wiadomo, które należą do urzędów centralnych.
Nie ma wyraźniejszej reguły rodzaju, w obecnym stanie faktycznym administracji rządowej, jakie funkcje mają należeć do ministerstwa a jakie do urzędów centralnych. – E. Zieliński
Przykłady centralnych organów to Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Należy do nich także Główny Inspektor Pracy.
Terenowa Administracja Rządowa
Terenowa administracja wykonuje zadania rządu. Działa na poziomie województwa. Poziom wojewódzki reprezentuje wojewoda.
Rola Wojewody
Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie. Reprezentuje rząd na danym obszarze. Nadzoruje działalność administracji rządowej w terenie.
Administracja Zespolona i Niezespolona
Administracja terenowa dzieli się na zespoloną i niezespoloną. W skład centralnej administracji wchodzi administracja niezespolona.
Administracja zespolona obejmuje większość służb i inspekcji. Podlega ona bezpośrednio wojewodzie. Zajmuje się szerokim zakresem spraw. Dotyczy to bezpieczeństwa, porządku publicznego czy ochrony środowiska.
Administracja niezespolona to wyspecjalizowane organy. Podlegają one właściwym ministrom centralnym. Wojewoda koordynuje ich działalność. Dziedziny działalności to np. statystyka czy nadzór budowlany.
Różnice między administracją zespoloną a niezespoloną
Główna różnica dotyczy podległości. Administracja zespolona podlega wojewodzie. Administracja niezespolona podlega ministrom. Wojewoda ma większy wpływ na administrację zespoloną.
Kompetencje Organów Administracji Rządowej
Kompetencje administracyjne to właściwości. Prawo przypisuje je organom administracyjnym. Nie istnieją organy bez kompetencji.
kompetencje administracyjne definiowana jest jako zdolność organu administrującego do skonkretyzowanego aktualizowania, w drodze odpowiedniego postępowania, potencjalnego obowiązku działania sformułowanego przez prawo. – J. Boć
W zakres kompetencji mogą wchodzić zadania obligatoryjne. Organy muszą je wykonać.
Kompetencje dzielimy według różnych kryteriów:
- Miejscowe: Organy mają wyznaczony obszar działania. Przykład to organy centralne i terenowe.
- Rzeczowe: Organy zajmują się określonymi kategoriami spraw. Dotyczy to spraw ogólnych, oświatowych czy finansowych.
- Instancyjne: Organ ma określoną rolę w postępowaniu. Jest to widoczne w postępowaniu wieloinstancyjnym.
- Procesowe: Dotyczy zdolności do załatwiania spraw indywidualnych. Może być ogólna lub szczególna.
Podstawy Prawne Działania Administracji Rządowej
Działanie administracji rządowej opiera się na prawie. Kluczowym dokumentem jest Konstytucja RP. Wiele ustaw szczegółowo reguluje jej funkcjonowanie.
Ważne akty prawne to:
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
- Ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie.
- Ustawa o działach administracji rządowej.
- Ustawa o Radzie Ministrów.
Przepisy te określają strukturę, zadania i kompetencje organów.
Przykłady Organów i Instytucji Administracji Rządowej
Administracja rządowa obejmuje wiele instytucji. Działają one na różnych poziomach.
Przykłady organów centralnych to wspomniani inspektorzy. Przykładem urzędu terenowego jest Główny Urząd Statystyczny (GUS). Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE) to również urząd terenowy. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) działa w terenie. Urząd Patentowy Rzeczypospolitej (UPRP) ma status terenowy. Urząd Dozoru Technicznego (UDT) także.
Ważną rolę pełnią służby państwowe. Należą do nich Policja i Straż Graniczna (SG). Najwyższa Izba Kontroli (NIK) kontroluje wydatki. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) dba o bezpieczeństwo. Agencja Wywiadu (AW) prowadzi działania poza granicami. Regionalna Izba Obrachunkowa (RIO) nadzoruje finanse samorządów. Państwowa Straż Pożarna (PSP) ratuje życie i mienie. Służba Wywiadu Wojskowego (SWW) działa w sferze wojskowej. Służba Celno-Skarbowa zajmuje się podatkami i cłem. Służba Ochrony Państwa (SOP) chroni najważniejsze osoby.
Urzędy centralne są zlokalizowane głównie w Warszawie. Województwo mazowieckie ma ich 96. W samej Warszawie jest ich 93. Inne miejscowości w tym województwie to Brwinów, Gostynin, Radom. Tam znajdują się po jednym urzędzie. Cała Polska ma 107 urzędów centralnych.
Inne lokalizacje urzędów centralnych:
- Województwo łódzkie: Łódź (4), Poręby k. Zduńskiej Woli (1).
- Województwo małopolskie: Kraków (2).
- Województwo pomorskie: Gdańsk (1), Słupsk (1).
- Województwo śląskie: Bielsko-Biała (1), Katowice (1).
Stanowiska cywilne w administracji działają niezależnie. Powstały, aby zapewnić bezstronne wykonywanie zadań państwa.
Stanowiska cywilne działają niezależnie od rządu, które powstały w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa.
Technologie w Administracji Rządowej
Administracja rządowa wykorzystuje nowoczesne technologie. Ułatwiają one kontakt z obywatelem. Przykładem jest Profil Zaufany. Umożliwia on załatwianie spraw urzędowych online. Podpisy elektroniczne również odgrywają ważną rolę. Zapewniają bezpieczeństwo dokumentów elektronicznych.
Ćwiczenia i Zagadnienia do Zrozumienia Tematu
Aby lepiej zrozumieć temat administracji rządowej, rozważ poniższe zagadnienia:
- Wskaż różnicę pomiędzy administracją rządową i samorządową.
- Opisz kryterium podziału na centralne i terenowe organy administracji rządowej.
- Wyjaśnij, czym charakteryzują się naczelne organy administracji rządowej.
- Wskaż różnice między terenową administracją zespoloną a niezespoloną.
- Wymień dziedziny działalności prowadzone przez administrację niezespoloną.
- Wskaż obszary, jakimi zajmuje się administracja zespolona.
- Znajdź informacje na temat urzędów wspierających organy władzy w realizacji zadań.
Możesz poszukać informacji o Prezydencie RP. Zgłębisz też rolę Rady Ministrów jako organu władzy wykonawczej. Tematy te są powiązane z ustrojem RP po 1989 roku. Dotyczą władzy wykonawczej w Polsce.
Bibliografia
Poniżej znajdziesz listę dokumentów i źródeł wykorzystanych w artykule:
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483).
- Ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. 2009 nr 31 poz. 206).
- Ustawa o działach administracji rządowej (Dz.U. 1997 nr 141 poz. 943).
- Ustawa o Radzie Ministrów (Dz.U. 1996 nr 106 poz. 492).
- Źródło internetowe: https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Administracja_rządowa&oldid=204132 (Autor: Piotr Rak).
Zobacz także:
